ပန်းချီပညာသည် ယဉ်ကျေးမှုတစ်စိပ်တစ်ဒေသဖြစ်ပြီး တိုင်းပြည်တိုးတက်ထွန်းကားမှုကို ပန်းချီအနုပညာဖြင့် ဖေါ်ပြနိုင်သည်။ ရှေးယခင်က ရခိုင်ဒေသတွင် ကျောက်ခေတ်မှတ်တမ်းများကို ကောက်ကြောင်းပန်းချီများဖြင့် မှတ်တမ်းတင်ခဲ့ကြသည်။ ရခိုင်လူမျိုးတို့တွင်လည်း ကောက်ကြောင်းပန်းချီ အထင်အရှားရှိခဲ့သည်ကို (Akrakha) ဆိုသည့်စာအုပ်တွင် အီးဖော်ချမ်းမား က မှတ်တမ်းတင်ထားခဲ့သည်ကို တွေ့ရှိရပေသည်။
သဲကျောက်တုံးကြီးများပေါ်တွင် ရှေးအကျဆုံးဟုယူဆရသော ကောက်ကြောင်းပန်းချီ များဖြင့် ရေးသားထားသည်ကို မြောက်ဦးမြို့နယ် ပါးတော်ကျေးရွာတွင် ယနေ့ထိတိုင် တွေ့မြင် နိုင်ပေသည်။ ၎င်းပုံများ၏ အဓိပ္ပါယ်မှာ ရခိုင်လူမျိုးတို့သည် နယ်ခြားမှ ကျူးကျော်လာသူတို့ကို မောင်းထုတ်ခဲ့ကြောင်း သဘာဝကျကျ ပေါ်လွင်အောင် ဖော်ပြထားသည်။
ရခိုင်ရိုးရာပန်းချီများအား ယနေ့ထိတိုင် ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းလျက်ရှိသည်ကို လက်လှမ်းမီသလောက်ဖော်ပြရလျှင် ထိုးပန်းချီ၊ ရိုက်ပန်းချီ၊ ရွှေပန်းချီ၊ ငွေပန်းချီ၊ ရေဆေးပန်းချီ၊ ပေပန်းချီနှင့် သင်္ဂဇာပန်းချီအကြောင်းအရာများအား သိရှိနိုင်ရန်အတွက် ထုတ်နုတ်ဖော်ပြအပ် ပါသည်။
(၁) ထိုးပန်းချီ
မြောက်ဦးခေတ်သီရိမိလ္လာမိပန်းရံက ရခိုင်အောင်လံတော်လင်္ကာဖြင့် ဆေးရောင်စုံချယ် ထားသည့် အောင်လံတော်ကို ရက်လုပ်ကာ ရွှေခြည်၊ ငွေခြည်တို့ဖြင့် မြင်းရုပ်၊ ဆင်ရုပ်၊ ခြင်္သေ့ရုပ် စသည်တို့ကိုထိုး၍ ခြယ်သထားသည်။ ယနေ့ထက်တိုင်အောင် ပေကြိုး၊ ခါးပတ်ကြိုးများ၊ လွယ်အိပ်များ၊ တံခွန်ကုက္ကားများကို လုပ်ကိုင်၍ ထိုးပန်းချီလုပ်ငန်းကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းလျက်ရှိ သည်။
(၂) ရက်ပန်းချီ(ရက္ကန်းလုပ်ငန်း)
အထည်ရက်လုပ်ရာတွင် အပြိန်း၊ အပြောက်၊ အရုပ်အဆင်း ဖော်ပြရာ၌ ရက်လုပ်သည့် ရက်ပန်းချီမျိုးကိုခေါ်သည်။ ရှေးခေတ်ရခိုင်ဘုရင်များ လက်ထက်မှစ၍ အထည်ရက်လုပ်မှု အတတ်ပညာဖြင့် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းပြုခဲ့ကြပြီး ရက်က္ကန်းအထည်ရက်လုပ်မှု အတတ်ပညာ ပြောင်မြောက်ခဲ့သောကြောင့် ၎င်းရက်ပန်းချီ(ရက္ကန်းလုပ်ငန်း)လုပ်ကိုင်သည့် ရွာအား အရက်သည်မရွာဟူ၍ ယနေ့ထိတိုင်အောင် ခေါ်တွင်ကြသည်။
အရက်သည်မရွာသည် ရခိုင်လုံချည်များကို အဆင်အမျိုးမျိုးဖြင့် ရက်လုပ်ခဲ့သော ရွာဖြစ်ပြီး ဒီဇိုင်းအမျိုးမျိုး ဆေးရောင်များဖြင့်ချယ်သကာ လိုက်ဖက်ညီအောင် လုပ်ခဲ့ကြောင်းကို ယနေ့ထိတိုင်အောင် ထင်ရှားလျက်ရှိပေသည်။ ရှေးအခါက အထည်ရက်လုပ်မှုအတတ်ပညာနှင့် ပတ်သက်၍ ကျွမ်းကျင်တတ်မြောက်ခဲ့သူများကို (အယသုမဂ္ဂီဘွဲ့) ဖြင့် မြှောက်စားချီးမြှင့်စေခဲ့ သည်။ ထို့ကြောင့်ရခိုင်ပြည်နယ်တွင်လည်း ယနေ့ထိတိုင်အောင် ရခိုင်လုံချည်အဆင်စုံများကို ရက်လုပ်ကာ စီးပွားဖြစ်အနေ ဖြင့် ဆက်လက်လုပ်ကိုင်နေဆဲဖြစ်သည်။
(၃) ရိုက်ပန်းချီ
ရိုက်ပန်းချီပညာရပ်သည် ရှေးယခင် ဝေသာလီခေတ်တွင် ခတ်နှိပ်ခဲ့သည့် ငွေဒင်္ဂါးများတွင် နွားရုပ်များ၊ သဇင်ခက်များ၊ တံကဲများတွင် အရုပ်ပါသော အုတ်ခွက် ဘုရားများနှင့် ပန်းဒီဇိုင်းများမှာ ယနေ့ထိတိုင် ထင်ရှားစွာ လေ့လာတွေ့မြင်နိုင်ပေသည်။
(၄) ရွှေပန်းချီ၊ ငွေပန်းချီ
ရွှေပန်းချီ၊ ငွေပန်းချီများကို အဝတ်တန်ဆာနှင့် တံဆိပ်များတွင် ခတ်နှိပ်ထားခြင်းဖြစ်ပြီး အများအားဖြင့် ပြားချပ်သော အရာဝတ္ထုပစ္စည်များတွင်သာ ရေးဆွဲသည်ကိုတွေ့ရှိရသည်။
(၅) ဆေးရေးပန်းချီ
ဆေးရေးပန်းချီများမှာ ရှေးခေတ်နန်းတော်နှင့် စေတီတော်နံရံများတွင်လည်းကောင်း၊ အောက်ခံကြမ်းခင်း စဥ့်ပြားများတွင်လည်းကောင်း၊ ပန်းကန်ပြားများ၊ လင်ပန်းများ၊ စဥ့်အိုး၊ စဥ့်ခွက်များတွင်လည်းကောင်း ရေးဆွဲလေ့ရှိသည်။ လင်ပန်းပြောက်စေတီတော်၏ တံတိုင်းနံရံ များတွင် စဥ့်ရည်သုတ် ရောင်စုံပန်းပွင့်ကြီးများကို ယနေ့ထိတိုင်အောင် တွေ့မြင်ရပေသည်။ ကြွေပန်းကန်ပြားများနှင့် စဥ့်ဖုတ်သည့် တန်ဆာအပြည့်အစုံကိုလည်းကောင်း၊ မြောက်ဦးမြို့ နန်းတော်ရင်ပြင်၌ ခင်းခဲ့သော ရောင်စုံစဥ့်ရည်သုတ် ကြမ်းခင်းပြားများနှင့် ဘုရားပုထိုးစေတီများမှ တွေ့ရှိရသော ဆန်းပြားပြီး ဒီဇိုင်းပုံဖေါ်ထားသည့် စဥ့်ရည်သုတ်ကြမ်းခင်းများကို မြောက်ဦးရှေးဟောင်းသုတေသနပြတိုက်တွင် တွေ့ရှိနိုင်ပေသည်။
(၆) ပေရေးပန်းချီ
ပေရေးပန်ချီဆိုသည်မှာ ပေထက်၌ ယတြာယာယီဖွဲ့ခြင်း၊ ဂြိုလ်ဖွဲ့ခြင်း၊ နက္ခတ်တာရာများ၊ ဆေးကျမ်းများ၊ အင်းကျမ်းများတို့အပြင် သိကြားရုပ်၊ နတ်ရုပ်၊ နဂါးရုပ်၊ ဘီလူးရုပ်၊ ဂဠုန်ရုပ်၊ ဗျာလရုပ် စသည်တို့ကို ပီပြင်စုံလင်စွာ ရေးဆွဲထားသော ပန်းချီဖြစ်သည်။
(၇) သင်္ဂဇာပန်းချီ(စပ်ပန်းချီ)
သင်္ဂဇာပန်းချီသည် မည်သည့်အချိန်မှ စတင်ခဲ့သည်ကို မခန့်မှန်းနိုင်သော်လည်း ယနေ့အချိန်အထိ ဘုန်းကြီးပျံပွဲများနှင့် ကတလားခေါ် အသုဘထမ်းစင်များတွင် ဆေးရောင်စုံ များဖြင့် ခြယ်သမွမ်းမံ ပြုလုပ်ရေးခြယ်လျက်ရှိသည်ကို ယနေ့ထိတိုင်အောင် တွေ့ရှိနိုင်ပါသည်။
