အရှေ့ပိုးကရင်များ အမြတ်တနိုး ထိန်းသိမ်း မြှင့် တင်သော ရိုးရာဓလေ့များအနက် အောပွဲ (ခေါ်) တေးသီချင်းသီဆိုပွဲသည် တစ်ရပ်အပါအဝင်ဖြစ်သည်။ ကရင်လူမျိုးတို့၏ နှုတ်မှု သီချင်းသီဆိုရာတွင် အောပွဲ သည် ရှေးအကျဆုံးဖြစ်သည်။

အောပွဲကို အရှေ့ပိုးကရင်စကားဖြင့် ‘ဆအိုင် လောင်’ ဟူ၍ ခေါ်ကြသည်။အချို့ဒေသ တွင်‘ထာခိုးပွယ်’ ဟူ၍လည်း ခေါ်ကြသည်။

ကရင့်အခေါ် ‘ဆအိုင်လောင်’ သည် လက်ဝှေ့ ရေး ပြခြင်း ဟူ၍ အဓိပ္ပါယ်ရသည်။ တစ်နည်းမှာ ကိုယ်ကာယ ကြံ့ခိုင်မှုကို အလှပြခြင်း ဟူ၍လည်း မှတ်ယူနိုင်သည်။ ‘ထာခိုးပွယ်’ သည် တေးသီဆိုပွဲဟု အဓိပ္ပါယ်ရသည်။

အောပွဲသည်ကရင်လူမျိုးတို့၏အပျိုလူပျိုပွဲ ဖြစ် သည်။ အပျိုလူပျိုများမိတ်ဆက်ခြင်း၊အချင်းချင်း ရင်းနှီး မှုရှိစေခြင်းကိုအကြောင်းပြု၍ကျင်းပကြသည်။ ထို့ကြောင့် အပျိုလူပျို မစစ်သူများ၊ တစ်ခုလပ်၊ မုဆိုးဖို များ၊ မုဆိုးမများ ပါဝင်သီဆိုခွင့် မရှိရချေ။ အချို့ဒေသ များတွင် အပျိုလူပျိုပင် ဖြစ်သော်လည်း လူမှုရေး အမည် ပျက်ရှိဖူး ပါက ပါဝင်ခွင့်မပြုကြချေ။

အောပွဲ ကျင်းပရာတွင် ညအခါ၌သာ ကျင်းပ ကြ သည်။ကျင်းပရာတွင်လည်းတစ်ညသာဖြစ်သည်။ အောပွဲ ကျင်းပရာတွင် သာရေးနာရေးပွဲ၊ အလှူပွဲ၊ ရှင်ပြုပွဲ၊ မည် သည့်ပွဲမဆို ကျင်းပ၍ ရနိုင် သည်။

ရှေးကရင်လူမျိုးတို့၏ လူနေမှုစနစ်တွင် တစ်ဉီး တစ်ယောက် သေဆုံးလျှင် (ဆ်ုဆာ့ကျင်) ခေါ် လိပ်ပြာတင်းကုတ်ကို ဆောက်ရသည်။ ညအခါတွင် အပျိုလူပျိုများ ရောက်ရှိလာကြပြီး လိပ်ပြာတင်းကုတ် တိုင်ကို ပတ်၍ သီချင်း၊ လင်္ကာများကို ဆိုကြသည်။

ထိုသို့ ဆိုကြရာတွင် လုလင်ပျိုတို့ကတစ်ဖက်၊ လုံမေ ပျိုတို့ကတစ်ဖက် အမေးအဖြေ သီချင်းဖြင့် သီကုံး ၍ သီဆိုကြသည်။ တစ်ဖက်နှင့် တစ်ဖက် တေးပြိုင်သော သဘောဖြင့် လင်္ကာ၊ ကဗျာ၊ စကားထာများကို သီချင်းဖွဲ့ ၍ ဆိုကြသည်။ ထိုမှ တေးသီပွဲ (သို့မဟုတ်) အောပွဲသည် အစပြုခဲ့သည်ဟု ဆိုကြသည်။

သမိုင်းအရ ကရင်လူမျိုးများ အရှေ့တရုတ်ပြည် ယန်စီမြစ်အနီး တောတောင်များတွင် အခြေချ နေထိုင် ခဲ့စဉ်က တောင်ယာကိုအဓိက လုပ်ကိုင်စား သောက်ကြ သည်။ တောင်ယာစပါးကို ရိတ်သိမ်း၍ တလင်းများတွင် စပါးများကို ခြွေချသည့်အခါ ညီညာကခုန်၍ တေးကဗျာ များကိုသီဆိုကြသည်။ထိုသို့သီဆိုရာမှနောင်အခါ တေး သီ ပွဲ (သို့မဟုတ်) အောပွဲ တည်ရှိလာကြောင်း ဆိုစမှတ်ပြုကြသည်။

ရှေးအခါက ကျေးလက်ဒေသများတွင် ဓာတ်မီး များ၊ လျှပ်စစ်မီးများ မထွန်းညှိ နိုင်သေး၍ ညအခါ အောပွဲကျင်းပရာတွင် မီးတုတ်၊ မီးတိုင်များထွန်းခြင်း၊ မီးဖိုခြင်းဖြင့် အလင်းရောင်ရအောင် ပြုလုပ်ယူကြ သည်။ အောပွဲကျင်းပနိုင်ရေးအတွက် ကျင်းပမည့် ရွာခံအပျို လူပျိုတို့က ထင်းချောင်းများ၊ မီးတိုင်များကို ကြိုတင် စုဆောင်းထားကြရသည်။

အောပွဲကျင်းပမည့် ရွာသည် အခြားရွာနီး ချုပ် စပ်မှ အပျိုလူပျိုများထံသို့ ကြိုတင် အကြောင်း ကြားရ သည်။ အကြောင်းကြားရာတွင် ဖိတ်ကြားသည့် သဘော ဖြင့် ‘ခွိုက်လားဖာဘွန်း’ ခေါ် လက်ဖက်ထုပ် ကမ်းခြင်းဟု ဆိုအပ်သော ကွမ်းယာထုပ်များကို ပေးပို့ ကမ်းလှမ်းရလေ သည်။ အခြားရွာမှ အပျိုလူပျိုများသည် ကွမ်းယာထုပ် ရရှိလျှင် အောပွဲရှိကြောင်း သိရှိကြလေ သည်။ ခွိုက်လား ဖာဘွန်း ခေါ် လက်ဖက်ထုပ် ကမ်းရာတွင် ပစ္စည်းအရာ ဝတ္ထုတို့ဖြင့် သ‌င်္ကေတ ပြုကြသည်။

-မီးသွေးခဲကို ထုပ်၍ ဖိတ်ကြားလျှင် မဖြစ် ဖြစ်အောင် လာရောက်ရန် ဆိုလိုသည်။ (မီးသွေးခဲသည် ကရင့်အခေါ် ‘သွားထွန်’ ဖြစ်သည်။ ‘ထွန်’ ဟူသော အသံထွက်ကို ယူ၍ ‘ဂဲလာအေးထွန်’ ရောက်အောင် လာပါ ဆိုလိုခြင်း ဖြစ်သည်။)

- ဆေးရွက်ကို ထုပ်၍ ဖိတ်ကြားလျှင် အုတ်အုတ် ကျွတ်ကျွတ်လာနိုင်ကြောင်းဆိုလိုသည်။  (ဆေးရွက်သည်  ကရင့်အခေါ် ‘ယာ့သောက်’ ဖြစ်သည်။ ‘သောက်’ ကို ယူ၍ ‘ဂဲလာအေးသောက်’ အုတ်အုတ် ကျွတ်ကျွတ် လာပါ ဆိုလိုခြင်း ဖြစ်သည်။)

- ထုံးကို ထုပ်၍ ပို့လျှင် အောပွဲတွင် လက်ဝှေ့ရေး ပြနိုင်ကြောင်း ဆိုလိုသည်။ ထုံးသည် လက်ဝှေ့ထိုးခြင်း ‘ပွယ်မစ်’ တွင် ထုံးကွင်း၊ ထုံးမန်း အသုံးပြုတတ်ခြင်းကို ရည်ရွယ်ခြင်း ဖြစ်သည်။

      - ငရုတ်သီးကို ထုပ်၍ ပို့လျှင် အမြန် လာရောက်ရန် ဖိတ်ခေါ်သည့် သဘော ဖြစ်သည်။ ငရုတ်သီးသည် ကရင့် အခေါ် ‘ဆဂဲသား’ ဖြစ်သည်။ ငရုတ်သီး သဘောသည် ပူစပ်ပူလောင်ဖြစ်ပြီးစားလျှင်ချွေးများ စို့တတ်လာ၍ ချွေး တစို့စို့နှင့် အလျင်အမြန် လာရန် သဘော ဖြစ်သည်။

- မရမ်းရွက်ကို ထုပ်၍ ပို့လျှင် အေးအေး ချမ်းချမ်း ညီညီ ညွတ်ညွတ်လာရန် သဘော ဖြစ်သည်။  (မရမ်းရွက်သည် ကရင့်အခေါ်‘ဟောင်လား’ ဖြစ်သည်။ ဟောင်၏ သဘော မှာ ‘ဟူ့ဟောင်’ ညီညွတ်ခြင်း ဖြစ်၏။)

- ဖွဲနု ထုပ်၍ ပို့လျှင် အောပွဲသို့ ပျော်ရွှင် ချမ်းမြေ့စွာလာ ရောက်ရန် ဖြစ်သည်။ (ဖွဲနုသည် ကရင့်အခေါ် ‘ဖိမောက်’ ဖြစ်သည်။ ‘မောက်’ သည် ပျော်ရွှင်ခြင်း၊ ချမ်းမြေ့ခြင်း အဓိပ္ပါယ် သက်ရောက်သည်။)

-သရက်ရွက်ကို ထုပ်ပိုး၍ ဖိတ်ကြားလျှင် အောပွဲတွင် စောင့်နေသည် ဆိုလိုသည်။ (သရက်ရွက်သည် ကရင့်အခေါ် ‘ခိုလား’ ဖြစ်သည်။‘ခိုလား’အဓိပ္ပါယ်သည် စောင့် မျှော်နေသည့် သဘောဖြစ်သည်။)

ရှေးက အောပွဲ ကျင်းပရာတွင် ကွင်းအလယ်၌ ထင်းများ စုပုံပြီး မီးလင်းဖိုကြီးများ ဖိုထားလေသည်။ မီးလင်းဖိုနှင့် ခပ်လှမ်းလှမ်း တစ်နေရာတွင် နှဲ၊ လင်းကွင်း၊ ပတ်မ၊ ဗုံများနှင့် တီးမှုတ်ပေးလေသည်။ အမျိုးသမီးပျို များသည်အမျိုးသားလူပျိုများကို ငံ့လင့်နေသည့် သဘော ဖြင့် မီးပုံဘေးတွင် တန်းစီ၍ နှစ်ယောက်တစ်တွဲ၊ အချို့ သုံးယောက်တစ်တွဲ ထိုင်နေကြသည်။  

လူပျိုကာလသားများကဆိုင်းချက်ညီညီနှင့်အင်္ကျီချွတ် ခတောင်းကျိုက်ပြီး တစ်ယောက်ပြီးတစ်ယောက် လက်ဝှေ့ရေး ဝင်ရောက်ပြကြသည်။

ရပ်ဝေးမှ အပျိုလူပျိုများ အောပွဲကျင်းပရာသို့ ရောက်ရှိသည့်အခါ ချက်ချင်း မဝင်ရောက်သေးပဲ အပြင် တွင် ကိုယ့်အုပ်စုနှင့် ကိုယ်ရပ်စောင့်နေကြသည်။ ရွာခံ အပျိုလူပျို တို့က ထွက်ကြိုပြီး အမျိုးသမီးပျို များက ရွာခံ အပျိုများနှင့်အတူ မီးအလင်းရောင် ရှိရာသို့ သွားရောက်၍  စီတန်းထိုင်ကြသည်။ လူပျိုကာလသား တို့ကိုလည်း ရွာခံ ကာလသားများသွားရောက် ခေါ ဆောင် လာပြီး လက်ဝှေ့ ရေး ဝင်ရောက်ပြကြသည်။

လက်ဝှေ့ရေး ဝင်ရောက်မပြဝံ့သူများကို ပြောင် လှောင်သည့်သဘောဖြင့် လက်ဝှေ့ရေး ပြသူ များနောက် မှ လုံချည်၊ အင်္ကျီဝတ်ထားသော လူငယ် တစ်ယောက်က လူတကာ၏ အင်္ကျီ၊ လုံချည်ထုပ်ကို ထမ်းပိုးကာ ခပ်နွဲ့နွဲ့ မိန်းမရှာဆန်ဆန် ရယ်ရွှင်ဖွယ် သဘောဖြင့် လျှောက်ပြ သည်။ ထိုအခါ မြင်ရသူတို့က တဟေးဟေး၊ တဝါးဝါး လှောင်ပြောင်ရယ်မောကြ သည်။

ရှေးကရင် အမျိုးသားများ၊ ဆေးမင်ကြောင်များ၊ ထိုးကွင်းများကိုမထိုးမဖြစ် ထိုးကြခြင်းမှာ ယောက်ျား ဖြစ်ကြောင်း၊ ယောကျ်ားပီသကြောင်း ရည်ရွယ်ခြင်း တို့အပြင်အောပွဲလက်ဝှေ့ရေးပြရာတွင်လည်း ကိုယ်ခန္ဓာ တွင် ပွေး၊ ညှင်း၊ ဝဲများ ပေါက်ပါက ထင်ရှားစွာ မမြင် နိုင်အောင် ကာကွယ်မှုတစ်ရပ် အဖြစ်လည်း ဆေးမင် ကြောင် ထိုးကွင်း ထိုးသူများ ရှိသည်ဆို၏။