ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် အတွင်း မှီတင်းနေထိုင်ကြသော တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စုများသည် မိမိတို့၏ ရိုးရာယဉ် ကျေးမှု အမွေအနှစ်များ၊ ဓလေ့ ထုံး တမ်းအစဉ်အလာများကို ရာသီအလိုက်ပွဲတော်များ အသီးသီး ကျင်းပလေ့ ရှိကြပါသည်။ ကယားပြည်နယ်တွင် ကယား၊ ကယန်း၊ ကယော၊ ဂေခို၊ ဂေဘား၊ မနု  မနော၊ ယင်းဘော်၊ ယင်းတလဲ စသည့် ဌာနေ တိုင်းရင်း သား (၉)မျိုးအပြင် ရှမ်း၊ ပအိုဝ်း၊ ဗမာ၊ ကရင်၊ လီဆူ၊ အင်းသား စသည့် တိုင်းရင်းသား ပေါင်းစုံ နေထိုင်ကြသည့် ပြည်နယ် တစ်ခုဖြစ်ပါသည်။ ထို့အတူကယားပြည်နယ်ရှိ ကယား တိုင်းရင်းသား မျိုးနွယ်စုများသည်လည်း ကိုယ်ပိုင်ဓလေ့ ထုံးတမ်းအစဉ်အလာများနှင့်အညီ နေ့ထူးနေ့မြတ်၊ ပွဲတော် ရက်များရှိကြပါသည်။ ကယားတိုင်းရင်းသား မျိုးနွယ်စု များတွင်ရှိသော ပွဲတော်များစွာအနက် ကယားတိုင်းရင်း သားတို့၏ ခေတ်အဆက်ဆက် ရှေးဘိုးဘွားဘီဘင် လက်ထက်ကတည်းက ကျင်းပခဲ့သော “ကေဒူလဲ”(ခေါ်) တောကောင် လိုက်ပွဲတော်အကြောင်းကို တင်ပြသွားမည် ဖြစ်ပါသည်။

ကယားတိုင်းရင်းသားတို့ နေထိုင်သော ကယား ပြည်နယ်သည် တော၊ တောင်၊ ရှို၊ မြောင်၊ စိမ့်၊ စမ်းတို့ ထူထပ်ပေါများသောဒေသဖြစ်ရာ၊ ဂျီ၊ ဒရယ်၊ ဆတ်၊ တောနွား၊ တောဝက်၊ တောဆိတ်၊ ကျား၊ ဝက်ဝံ တို့လည်း အဆိုပါဒေသများတွင်ခိုအောင်းကျက်စားလျှက်ရှိပါသည်။ ထို့ကြောင့် ကယားတို့သည်အမဲလိုက်ခြင်း၊အမဲပစ်ခြင်းကိုကျင်လည်စွာတတ်ကျွမ်းကြ၍ တောင်ယာ ရိတ်သိမ်း ပြီးချိန်တွင် လူစုလူဝေးဖြင့်လည်းကောင်း၊ ပုဂ္ဂလိက အနေ ဖြင့် လည်းကောင်း၊ အမဲလိုက်ကြလေသည်။ အမဲလိုက် ခြင်း၏ရည်ရွယ်ချက်မှာ အမဲလိုက်ရသည့် အသားများကို အခြောက်လှန်း၍ ပွဲတော်များတွင် ကျွေးမွေး ရန်နှင့် ပူဇော်ပသပွဲများတွင် အသုံးပြုရန်ဖြစ်ပါသည်။ ကယားတိုင်းရင်းသားတို့သည် တောင်ယာရိတ်သိမ်းပြီး ချိန်တွင် လူစုလူဝေးဖြင့် “ကေဒူလဲ” ခေါင်တစ်အိုးစီလည်း အဆင်သင့် ချက်ထားရပါသည်။