ဟားခါးမြို့ စျေးသစ်ရပ်ကွက်တွင် ဒေါ်ဇိန်တလိုင်းတို့မိသားစု နေထိုင်ကြသည်။ သူကထန်တလန်မြို့နယ်လေတပ်ရွာသူဖြစ်သည်။ သူငယ်စဉ်က ကျားအောင်ပွဲအကများ ကြည့်ဖူးကြောင်းပြောပြသည်။ လေတပ်ရွာဟောင်း၌ အံ့သြဖွယ်ကောင်းသော ရှာပန်းလိုင်အမည်ရှိ ရေတွင်းတစ်တွင်းရှိသည်။ လူသတ်သော သူတစ်ဦးက ရေတွင်း၌ လက်ဆေးလျှင် အပြစ်ကင်းသည်ဟု အယူအဆရှိသည်။ ထူးဆန်း သော ရာဇဝင်ရှိသည့် ထိုရေတွင်းအကြောင်းအား နောက်ထပ် ဆောင်းပါးအဖြစ် ရေးသားဖော်ပြပါမည်။ ကျားအောင်ပွဲ အကမှာ ထန်ထလန်မြို့နယ် လေတပ်ကျေးရွာအနီးနှင့် အချို့သောရွာများ၌ သာကပြလေ့ရှိကြောင်း၎င်းကပြောပြသည်။ စိတ်ဝင်စားဖွယ်ကောင်းသော ကျားအောင်ပွဲအကအား ဖော်ပြလိုပါသည်။ ယခု ဟားခါး-ဂန့်ဂေါလမ်းပေါ်တွင်ရှိ ဇိုခွားရွာသည် ယခင်ကမရှိသေးပေ။ လမ်း ၏အောက် အင်မွှန်အရပ်၌နေခဲ့စဉ်က လုံပီး (Lungpi)မျိုးရိုးစု ထဲမှ လူတစ်ဦး၌ သမီးတစ်ဦးရှိခဲ့သည်။ သူသည်ဝက်သားစားရန်အတွက် တီလ်ထီ့(Tial thi)(ဝက်စာအသီး)များကို ကောက်ရန်ရွာပြင်သို့ ထွက် ခဲ့သည်။ ရွာအနီးနား၌ ထိုအပင်များသည် များပြားသောကြောင့် အဝေးသို့ပင် မသွားဘဲ ကောက်နေစဉ်  ကျားကြီးတစ်ကောင် ရောက် ရှိ လာပြီး လုံမလေးကိုသတ်ပြီး ကျောပေါ်တင်၍ ယူသွားသည်။ 

ကျားကိုက်သတ်ခံရကြောင်းဖခင်သိသောအခါလေးနှင့် သံချွန် တပ်သည့် မြား၊ လှံကို ယူသွား၍နောက်မှလိုက်၏။ ကျားကြီးကို မီသဖြင့် တိတ်တဆိတ် နောက်မှလိုက်သွား၏။ ကျားကြီးသည် မြေပြန့် တစ်နေရာသို့ ရောက်သောအခါ လုံမလေး အလောင်းကို ထိုင်စေ၍ အောက်ပါအတိုင်း အလောင်းပတ်ပတ်လည် တွင် -

“နှမြောလိုက်တာ၊ နှမြောလိုက်တာ

  ချင်းလုံမလေးကို နှမြောလိုက်တာ

ဘာလုပ်ဖို့အသွားမှာ

တီလ်ထီ့ကောက်ရန် အသွားမှာ

ကျွန်တော့်လက်ကတော့ မထိခဲ့ပါ

ချည်ဒလက်ကသာထိခဲ့

ဖော်ပိအေး ဖော်ပိအေး(ကျားအော်သံ)”

သီချင်းကိုဆိုခဲ့သည်။ လက်နှစ်ဖက် ဆန့်တန်းကာ ကရင်း အလောင်း ကို ကိုးပတ်ပတ်၏။ယခင်ပတ်သည့်အတိုင်း ကိုးကြိမ် (၉×၉=၈၁ပတ်၊ ကိုးကြိမ်ကိုးကြိမ်)ပြန်ပတ်၏။ထို၈၁ပတ်ပြည့်ပြီးသောအခါအလောင်း ကိုကျောပေါ်တင်၍ ထမ်းပိုးကာ ကောရ်ထားရပ်ကွက်၊ ဆပဲ့ ခေါ် ကျောက်တုံးကြီးနားတွင် လျန်ဒါအို ဂူရှိ၏။ ထိုကဲ့သို့ အလောင်းကို ယူသွား၏။ 

ထိုလုံပီအမျိုးသားသည်လည်း ဂူရှိရာကျောက်ပေါ်သို့ရောက် ရှိလာ သည်။ ကျောက်တုံးပေါ်တွင်ထိုင်၍လှံ၏ အဖျားတွင် သစ်ရွက်ကိုင်းငယ်တစ်ခုကိုကြိုးနှင့်ချည်ကာဂူဝတွင်လှုပ်စေ၏။ ကိုင်းငယ်တစ်ခုကိုကြိုးနှင့်ချည်ကာဂူဝတွင်လှုပ်စေ၏။ 

          ထိုအခါကျားကြီးသည်မြင်၍ မည်သည့်အရာဖြစ်ကြောင်း သိလိုသော ကြောင့် ဂူဝသို့ခေါင်းပြူထွက်လာ၏။ အပေါ်သို့ခေါင်းမော့၍ ကြည့် စဉ် လုံပီးအမျိုးသားက ကျား၏ပါးစပ်အတွင်း လှံဖြင့်တအားထိုးစိုက် ချသောကြောင့် ကျားကြီးသေဆုံးသွားသည်။ ကျားကြီးသေဆုံးပြီ ဖြစ် သဖြင့် သမီးလေး၏အလောင်းကိုကျောပေါ်တင်၍အိမ်သို့ယူသွား၏။ 

ထို့နောက် ကျားကြီး၏အလောင်းကို ဂူမှသယ်ဆောင်၍ ကလဲ့ စားချေသည့်အနေဖြင့် ကျားအောင်ပွဲကို ကျင်းပခဲ့သည်။    ကျားကြီး ကသကဲ့သို့ လက်ကိုဆန့်တန်းကာ စင်ပေါ်တင်သည့် ကျားအလောင်း ကို (၈၁)ကြိမ်ဖြင့်ပတ်၍ မိန်းမအဖွဲ့များ ခြံရံလျက် ကကြ၏။ ထို့ နောက် ကျားကြီး၏အလောင်းကို လည်ပင်းမှဖြတ်၍ ယနေ့အခေါ် ဟမ်လန်းချောင်း၌ သွားရောက်မြှုပ်နှံ၏။ ဤသို့ဖြင့် ဘိုးဘွား စကား နှင့် သီချင်းများစာအုပ် (စီအေစီစီထုတ်စာအုပ်) တွင် ကျားအောင်ပွဲ ကျင်းပခြင်း ဇိုခွါးရွာမှ စတင်သည်ဟု အဆိုရှိသည်။

ကျားအောင်ပွဲစတင်ခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍ သိက္ခာတော်ရ ဒေါက်တာမန်ဟုပ်က အောက်ပါအတိုင်းပြောကြားပြန်သည်။ ရွာတစ် ရွာ၌သမန်းကျားနှင့် လူသားရောနှော၍ နေထိုင်၏။ လူသားများက သမန်းကျားဖြစ်ကြောင်းမသိရှိကြပါ။ ထိုရွာ၌သမန်းကျားမန်ဟာအိုး နှင့်လှပ၍ အလုပ်တွင်ကြိုးစားလုပ်ကိုင်သော အပျိုလေး သွမ်ဆုံတို့ ရှိကြသည်။ သူမန်ဟာအိုးကို သဘောကျသောကြောင့် အစ်ကိုမောင် များက နှမလေးသွမ်ဆုံကိုပေးစား၏။

သွမ်ဆုံသည် မိမိယောက်ျားသည် သမန်းကျားဖြစ်ကြောင်း ရိပ်မိလာသောအခါ မိမိ၏မောင်တို့အား အကျိုးအကြောင်းကိုပြော ပြ၏။ မောင်တို့ကလည်း နှမပြောသောစကားကိုမယုံကြပေ။ ထိုအခါ သွမ်ဆုံက မောင်တို့အားစကားဆိုသည်။ နေ့ခင်းတွင် သူမသည် ကပြင်( Thing Thang )လူအများနားနေရာအတွက် ပျဉ်များကို အိမ် ရှေ့မျက်နှာစာနှင့် တဆက်တည်းခင်းထားသော ကွပ်ပျစ်ကျယ်ကျယ် ပေါ်တွင် ဂျပ်ခုပ်သောအခါ မိမိယောက်ျား မန်ဟာအိုးသည် မိမိအနား တွင်လာအိပ်မည်။ ထိုအခါ ပြင်အောက်မှ လာရောက်ချောင်းမြောင်း ကြည့်ရန် ပြောထားသည်။

နှမကလေးပြောသည့်အတိုင်း သွားရောက်ကြည့်ကြသော အခါကပြင်၊ ပျဉ်ကြား၏အောက်ဘက်တွင် မန်ဟာအိုးသည် အမြီးကိုချလျက်အိပ်သည်ကိုတွေ့ကြ၏။နှမပြောသည့်အတိုင်းမှန်ကန်သိရှိသောအခါမောင်တို့ကမန်ဟာအိုးအား တိတ်တဆိတ် သတ်၍ ဦးခေါင်းကို ထရံ၌ ချိတ်ကပ်ထား၏။

သွမ်ဆုံ၏အိမ်မက်တွင် မန်ဟာအိုးသည် ပေါ်လာတတ်၍ “သွမ်ဆုံ ကျွန်တော့်ဦးခေါင်းကို နံရံတွင်မချိတ်ပါနှင့်။ သိပ်ပင်ပန်းပါ သည်။ ရွာတိုင်းတွင်ကရန်အတွက် သတ်မှတ်သည့် နေရာကိုယ်စီ ရှိကြသည့်ကွင်းတွင် ဦးခေါင်းကိုကိုင်ရင်း ကပွဲလုပ်ပေးပါ။ ထို့နောက် စမ်းရေအိုင်(Cerh)တွင်မြှုပ်ပေးပါ” ဟုပြော၏။ မကြာခဏ ထို အိပ်မက် ကိုမက်တတ်သောကြောင့် မိမိမောင်တို့ကို ပြောပြ၏။

ထိုအခါမောင်တို့ကလည်း အိပ်မက်ပေးသည့်အတိုင်း အများ စုစည်း အစည်းအဝေးပြုလုပ်သည့်နေရာ (Bual)တွင် ဦးခေါင်းကို အကဖြင့် ပြုလုပ်ပေးပြီး ညနေစောင်းတွင် စမ်းရေ အိုင်သို့ မြှုပ် နှံ၏။ ထိုမှစ၍ ကျားအောင်ပွဲပြုလုပ်ခြင်း စတင် သည် ဟုဆိုသည်။

ဒေါက်တာရောဘတ်ရှန်လျန်း ဆိုသူကလည်း ခေါင်းကို ကောင်းမွန်စွာ ထိန်းသိမ်းခြင်းကို ပြုလုပ်ခြင်းသည် အကြောင်းရှိ ၏။ ရှေးရှေးတုန်းက လုံမလေးတစ်ဦးသည် ကျားအဖြစ်သို့ ပြောင်း လဲသွား၏။ ထိုကျားကို ပစ်သတ်သောအခါ ကျားကြီး၏ ရုပ် အလောင်းလက်တစ်ဖက်တွင်ငွေလက်ကောက်တစ်ကွင်းကို တွေ့ရှိ ရ သောကြောင့်ဖြစ်သည်။ 

ဤပွဲစတင်ခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍ ဦးဟရဲမန်းကရေးသားရာ တွင် လေတပ်ရွာမျိုးဆက်(၁၃)မြောက်က မန်နှင်းတို့မိသားစုနွယ် ဖြစ်သော လှောန်ကျဲအိုအရိုးမျိုးစုမှ ကျားအောင်ပွဲကို စတင်ကြောင်း ဆိုသည်။ လေတပ်ကျေးရွာတွင် အစ်ကိုမောင် ကိုးဦးရှိသော နှမလေး တစ်ဦးသည်ဂျပ်ခုတ်နေ၏။ထိုအချိန်တွင်တောထဲမှ ကျားတစ်ကောင် ရောက်ရှိလာ၍ ထိုအပျိုကလေးကို တောသို့ထမ်းပိုး သွား၏။ ထိုအခါ ကိုးဦးသောအစ်ကိုမောင်များသည် စိတ်ဆိုး၍ ကျားကို မမှီမချင်း လိုက်မည်ဟုသန္နိဋ္ဌာန်ချ၏။ ပြောင်းစေ့ကိုလှော်၍ ထောင်းကာ အမှုန့် ကိုယူသွား၏။ လေးနှင့်မြား၊ လှံကိုယူ၍ နေ့ရော ညပါလိုက်ကြ၏။ ယခုဆတ္တာရွာ၏အောက်တွင်ရှိသောရီချောင်းတွင် ကျားကြီး ကိုမှီကြ ၏။ ကျားကြီးက မည်သို့ပြုလုပ်သည်ကို ချောင်းကြည့်ကြ၏။